SERVET YILDIRIM- Çok sayıda önderin ve 197 ülkeden temsilcinin yanı sıra yüzlerce iklim eylemcisi ve bilim beşerinin da katılacağı COP27 toplantısı 6-18 Kasım ortasında Mısır’ın Şarm El Pir kentinde düzenlenecek.
Mısır’daki tepede geçen yıl İskoçya’da yapılan COP26 toplantılarından kalan bahisler da konuşulacak. Tartışmalar geniş kapsamlı olacak fakat esas üç ana husus ele alınacak.
*Küresel sera gazı emisyon seviyesinin aşağı çekilmesi
*İklim değişikliği ile baş etme ve hazırlık yapma konusunda ülkelere yardımcı olunması
*Gelişmekte olan ülkelere teknik ve finansal takviye sağlanması
Sera gazı seviyesinin aşağı çekilmesi kıymetli bir başlık. Bunu sağlayabilmek için global çapta bir karbon piyasasının oluşturulması ve kömür kullanımının sınırlanmasına ait taahhütlerin güçlendirilmesi üzere hala ilerleme beklenen hususlar var. Bunlar Mısır toplantısına da damga vuracak.
Bu bahisler ortasında bilhassa finansman konusu kritik değer taşıyor. Gelişmiş ülkeler 2009 yılında gelişmekte olanların karbon emisyonunu düşürebilmeleri ve iklim değişikliğine karşı hazırlık yapabilmeleri için kullanılması maksadıyla yılda 100 milyar dolar vermeyi taahhüt etmişlerdi. Lakin bu taahhüt gerçekleştirilemedi. Öte yandan iklim değişikliği ile uğraş davetlerine, Glasgow’da geçen yıl açıklanan yeni kömür siyasetlerine ve tüm taahhütlere karşın kirleten güce para akmaya devam ediyor.
Özellikle kömür devre dışı kalmadıkça Paris İklim muahedesi ile ortaya konulan maksada ulaşılamayacağı, yani global ısınmanın sanayi ihtilali öncesine nazaran 1.5 derece ile sonlandırılamayacağı kabul edilmiş durumda. Kömürün devre dışı kalmasının en değerli yolu ise kömür sanayisine sağlanan finansmanın kesilmesi.
Mısır’da sera gazlarının azaltılması, ahenk ve finansman konusunda daha net bir yol haritası ortaya konulması gerekiyor. Toplantı öncesi ülkelerden ulusal iklim planlarını sunmaları istendi. Gelişmiş ülkelerin atacakları adımlar değerli. Lakin iklim uğraşına gelişmekte olan ülkelerin de daha fazla dahil edilmesi gerekiyor. COP27 bu eforun verileceği bir yer olmalı.
Bu dumanı durdurmanın bedeli müzakere edilecek
Mısır’da toplanacak COP27’nin gündem unsurlarından biri sera gazlarının azaltımı konusunda gelişmekte olan ülkelere teknik ve finansal dayanak sağlanması olacak. Hindistan da konferansta temel önceliğini fosil yakıtlardan pak güce geçişin bedelinin nasıl ödeneceği olarak belirleyen ülkelerden. Fotoğrafta Hindistan’da kömürle çalışan bir çelik tesisinden yayılan dumanlar görülüyor.
“COP”lar neden değerli?
Bundan 30 yıl evvel 150’den fazla ülke İklim Değişikliği Birleşmiş Milletler Çerçeve Anlaşması’nı imzaladı ve iklim değişikliğine karşı global çapta harekete geçmeyi destekleyecek değerli bir süreç başladı. Mutabakatın tarafları her yıl bir konferansta toplanmaya başladılar. Bu toplantılara “Conference of Parties” (Tarafların Konferansı) yani COP denildi. Birinci COP 1995’te Berlin’de gerçekleştirildi.
COP’ların 21’incisi ise Paris’te yapıldı. Orada imzalanan Paris İklim Mutabakatı tarihi bir adımdı. Global ısınmaya karşı atılan en güçlü ve somut adımdı. Evrenseldi ve bağlayıcıydı. İklim değişikliğinin yıkıcı tesirlerine karşı ahenk kabiliyetinin ve iklim direncinin arttırılmasını; global ortalama sıcaklık artışının endüstrileşme öncesi periyoda nazaran 2°C altında tutulmasını; ayrıyeten bu artışın 1,5°C’nin altında tutulmasına yönelik global uğraşların sürdürülmesini gaye olarak belirlemişti. Her ülkeye karbon emisyonunu azaltmak için gaye koyma yükümlülüğü getirmiş ve amaçların beş yılda bir gözden geçirilmesini istemişti.
Dünyada düşük sera gazı emisyonu yayacak bir kalkınma modeline geçişi öngörmüş ve bu geçişin finansmanının sağlanmasını hedeflemişti. Bunun için tüm ülkelerin kendi imkanları ölçüsünde katkıda bulunmalarını amaçlamıştı. Global çapta pak güce geçişe vurgu yapmış ve kaynakların iklimi kirleten fosil yakıtlara harcanmaması gerektiğini belirtmişti.
COP’ların 26’ncısı ise yeniden büyük beklentiler ile 2021 Kasım ayında Glasgow’da toplandı. Toplam 197 ülkenin temsilcileri global ısınmayı sonlandırmak için daha fazla şey yapılması gerektiğinde anlaştılar. Glasgow’da kimi kritik mevzularda ilerleme kaydedildi; daha da değerlisi “1.5 derece” amacı korunmaya devam edildi. Bilhassa pak güce geçiş ile ziyan ve kayıpların finansmanı ve global ısınmadan en fazla ziyan görecek olan ülkelerin talepleri konusunda ilerleme oldu. Kömür kullanımının ve fosil yakıt sübvansiyonlarının tedricen azaltılması, ormansızlaştırmanın önlenmesi, metan gazı emisyonunun azaltılması üzere hususlarda kağıt üzerinde de olsa ilerlemeler kaydedildi. Lakin kömür ve fosil yakıtlara uygulanan sübvansiyonların kademeli olarak sonlandırılması yerine azaltılması yolunda karar çıkması Glasgow’un hayal kırıklıklarındandı. Ayrıyeten çok net bir takvim ve gaye de verilmedi.
Kritik eşik: 1.5 derece
Dünya ısınıyor ve bu ısınmanın önüne geçilmesi gerekiyor. Sanayi ihtilali öncesi periyoda, yani 1800’lerin birinci yarısına nazaran global ısınma şu ana kadar 1.1 dereceye ulaştı. Süratle 1.5 dereceye hakikat gidiyor ve 1.5 derece bilim beşerlerine nazaran değerli bir eşik. Isınma 1.5 derecenin üzerine çıkarsa tesirler daha yıkıcı ve geri dönüştürülmesi sıkıntı hale geliyor. Bilim adamları ısınmanın boyutunun 1850’lerdeki global sıcaklığa nazaran eşik düzeyin üzerine çıkması halinde ömrü tehdit eden sıcaklık ve nem seviyelerine ulaşılacağını söylüyorlar.
Aslında doğal afetler yaklaşan tehlikenin boyutu ve biçimi hakkında fikir veriyor. Geçen yıl Türkiye ve birçok ülkede meydana gelen orman yangınları ve sellerin yanı sıra bu yıl Pakistan’da meydana gelen yüzlerce kişinin vefatına yol açan seller ve Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’da yaşanan doğal afetler birer ihtardı. Dünya nüfusunun yüzde 40’ından fazlası an itibariyle direkt tehdit altında bulunuyor.
Küresel ısınmayı 1.5 derece ile sonlandırmak için global karbondioksit emisyonunun 2030’a kadar 2010’daki düzeyine nazaran yüzde 45 azaltılması ve 2050’ye kadar ise net-sıfır emisyona ulaşılması gerekiyor.
Paris muahedesini imzalayanlar hemen aksiyon alınması gerektiğini kabul ettiler ancak kimse elini taşın altına tam olarak koymadı. Ülkelerin şu ana kadar açıkladıkları taahhütlerin toplamı global ısınmayı 1.5 derecenin altında tutma maksadını karşılamaya yetmiyor.
Mevcut taahhütler ile 21.yüzyıl sonunda global ısınma en optimist kestirimlerle fakat 2.4 derece artış ile sonlu kalacak. Bu da gezegeni kurtarmaya yetmiyor. Bu nedenle Mısır’da taahhütlerin tekrar gözden geçirilerek daha da güçlendirilmesi gerekiyor.